Kalıcı Organik Kirleticiler (KOK)

Kalıcı organik kirleticiler (KOK), kimyasal ve biyolojik bozulmaya karşı dirençli olma özelliği ile doğada uzun süre kalabilen, yağ dokuda birikebilen, toksik olması nedeni ile insan ve çevre sağlığı üzerine yüksek risk barındıran kimyasallardır. Bu kimyasal maddeler özelliklerinden dolayı hem üretildikleri yerlerde hem de hiç üretilmedikleri ve kullanılmadıkları bölgelerde dahi tespit edildiklerinden dolayı bölgesel değil dünya çapında önem arz eden kirleticilerdir. KOK’ lar doğal ortamda bozunmayan ve çözünmeyen kimyasallar olduklarından yıllarca ortamda birikirler ve besin zincirine girerler. Böylece, besin piramidinin en üstünde yer alan insanlar ve yırtıcı hayvanlar gibi canlılarda yüksek miktarlarda birikirler. Kronik olarak toksik olan KOKlar uzun yıllar boyunca ciddi sağlık sorunlarına yol açarlar. Hayvanlarda sıkça rastlanan bu hasarlar, insanlar üzerinde de karaciğer, bağışıklık sistemi hastalıkları ve üreme üzerinde etkili olmakla beraber çocuk gelişimini de engelleyerek ölümlere sebep olurlar. Ayrıca, zihinsel gelişme yavaşlığı ve kanser yapıcı etkileri olduğu tespit edilmiştir.

Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesi (SC) küresel uluslararası bir anlaşma olarak bu kimyasallar için insan ve çevrenin korunması amacı ile oluşturulmuştur.

Toplamda 23 adet Kalıcı Organik Kirletici özellikleri ve kullanım yerleri dikkate alınarak 3 ayrı grup altında toplanabilir; bitki koruma ürünleri, sanayi kimyasalları ve kasıtsız üretimden kaynaklanan kalıcı organik kirleticilerdir. Stockholm sözleşmesine göre kullanımı yasaklanan, kısıtlanan ve azaltılan kalıcı organik kirleticiler aşağıdaki şekilde verilmiştir (Bitki koruma ürünü , Sanayi kimyasalı , kasıtsız üretim sembolleri ile gösterilmiştir).

KOK
Şekil1. Kalıcı Organik Kirleticiler (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı resmi web sitesinden alınmıştır).